انجمن متخصصان روابط عمومی ایران (IAPRS) انجمن متخصصان روابط عمومي نهاد تخصصي، غير سياسي و غير انتفاعي است كه توسط جمعي از استادان، مديران و كارشناسان روابط عمومي تاسيس شده و با مجوز كميسيون ماده 10 احزاب فعاليت خود را در سال 1378 آغاز كرده است.
هم زمان با برگزاری دهمین جشنواره ملی انتشارات روابط عمومی، کارگاره آموزشی مهارت ها و شیوه های سرمقاله نویسی برگزار شد. در این کارگاه دکتر احمد توکلی در خصوص نوشتن مقاله و سرمقاله، تکنیک ها و الزامات نوشتن و مقاله نویسی و دیگر موضوعات مرتبط، مطالبی کاربردی را برای شرکت کنندگان دراین دوره بیان کرد. آنچه می خوانید گزارش اجمالی این کارگاه است.
معرفی مدرس کارگاه: دکتر احمد توکلی استاد علوم ارتباطات و روزنامه نگاری و مولف چندین جلد کتاب در زمینه روزنامه نگاری و موضوعاتی مانند مصاحبه، نوشتن برا ی مطبوعات و تکنیک های بهتر و موثر نوشتن ازجمله کتاب “مثلث طلایی نوشتن” است. وی که دارای دکترای مدیریت رسانه است، فعالیت مطبوعاتی خود را بیش از ۲۵ سال پیش از این با فعالیت در روزنامه جمهوری اسلامی آغاز کرده است. همچنین مشارکت در راه اندازی روزنامه ایران، سردبیری روزنامه ایران ورزشی،مدیر مسوولی روزنامه ایران ورزشی، مشارکت در راه اندازی همشهری محله، تدریس در دانشکده خبر و جهاد دانشگاهی بخشی دیگر از فعالیتهای دکتر توکلی است.
گزارش اجمالی کارگاه
دکتر احمد توکلی در ابتدای این کارگاه با اشاره به این موضوع که من در ارائه این بحث از ساختار کتاب مقاله نویسی آقای قندی هم استفاده کرده ام، افزود: ادبیات مشترکی در خصوص مقاله نویسی و سرمقاله نویسی وجود داردکه پرداختن بدان کمک خواهد کرد بتوانیم فهم مشترکی در این زمینه بدست آوریم و از مطالبی که امروز با هم مرور می کنیم بهره بیشتری ببریم. البته آنچه من می گویم شاید همه آن چیزی نباشد که ایشان در کتاب خود نوشته اند و برآیند کلی بحث نظرات خودم را دراین خصوص مطرح خواهم کرد.
نویسنده کتاب “مثلث طلایی برای نوشتن” در خصوص ارائه تعریفی در باره مقاله نویسی هم گفت: ابتدا باید در باره مقاله نویسی وسرمقاله بگویم که مقاله نویسی به طور کل حوزه اندیشه است چرا که نویسنده می خواهد تفکری را منتقل کند. این شخص باید ابزاری داشته باشد که با آن تفکر و اندیشه خود را بیان کند، ابزارش کلمات هستند، لذا باید مانند یک مهندس معمار قادر باشد ساختمان فکری خود را با ابزار و مصالح لازم به بهترین شکل بسازد؛ به این مورد آخر قدرت نویسندگی می گوییم.
برای نوشتن، باید حرفی برای گفتن داشته باشید
وی در خصوص مهمترین اصل برای نوشتن سرمقاله و یا مقاله هم افزود: با چنین تعریفی حالا صحبت این است که شما دوستانی که در روابط عمومی یک سازمان، نهاد و یا شرکت و اداره ای هستید،کافی است که برای نوشتن سرمقاله حرفی برای گفتن داشته باشید. این مهم ترین اصل برای نوشتن یک سرمقاله است. چون اگر شما حرفی برای گفتن داشته باشید، از آن جایی که از مسئله و موضوع به دلیل حضور در آن فضای سازمانی اطلاع دارید می توانید در آن خصوص سرمقاله بنویسید. حالا ممکن است این سرمقاله مثل سرمقاله ای که یک روزنامه نگار و یا یک نویسنده حرفه ای می نویسد نباشد ـ که درابتدا انتظار هم نیست شما بتوانید این گونه بنویسید ـ اما اگر قلم برداشتید ونوشتید و بعد هم برای این نوشتن ها خواندید و سواد و گنجینه لغات خود را گسترش دادید، کم کم نوشتن شما موثرتر و به اصول حرفه ای مقاله نویسی و سرمقاله نویسی که یک گام جلوتر از مقاله نویسی است، نزدیک تر خواهید شد.
خوب و موثر نوشتن سواد می خواهد
دکتر توکلی تاکید کرد: البته که نوشتن یک مقاله و سرمقاله خوب سواد می خواهد، بدون خواندن نمی توان موثر و خوب نوشت. یعنی هر کسی که می خواهد بنویسد باید اهل مطالعه باشد، چون تا فرد کتاب نخواند نمی تواند خوب بنویسد. این موضوع برای سرمقاله نویسی باید با توجه بیشتری مورد عنایت قرار گیرد چون جایگاه والایی دارد و فرد سرمقاله نویس باید از سطح سواد، دانش، آگاهی و تسلط بیشتری بر موضوعی که قرار است در باره آن بنویسد، برخوردار باشد. البته یادمان باشد اگر در نوشتن از حوزه تفکر یاد می کنیم، مسئله را خیلی بزرگ نکنیم چون اگر شروع کردیم، با علاقه مندی کار را ادامه دادیم و مقید شدیم که درست و موثر بنویسیم تفکر هم شکل خواهد گرفت.
برای خوب و موثر نوشتن گنجینه لغات خودتان را توسعه دهید
مدرس کارگاه مهارت ها و شیوه های مقاله نویسی، ضمن تعریف مقاله تحت عنوان:
“مقاله اظهار نظر در باره یک موضوع، با عبارات و جملاتی معقول،منطقی که منظم و ساختارمند است که کنار هم قرار گرفته اند تا دیدگاه یا اندیشه ای را بیان و منتقل کنند. در تعریف مقاله برای رسانه باید عنصر تازگی را هم بدان افزود”، تاکید کرد: این موضوع هم یادمان باشد که ابزار کار ما برای نوشتن و مهندسی یک متن “کلمه” است، چون این کلمات هستند که باید مانند ساخت یک بنای مجلل به درستی در کنار هم قرار گیرند و نهایتا متن ما را به عنوان یک مقاله، سرمقاله و یا هر نوع دیگری از یک متن که با هدف بیان مسئله ای نوشته شده است شکل ببخشند. کلمه هم با مطالعه بدست می آید و این موضوع باز اهمیت خواندن و دانستن را برای نوشتن بیش از پیش نشان می دهد.
دکتر توکلی داشتن سوژه خوب را اساس و بنیان نوشتن یک مقاله موثر دانست و گفت: واقعیت این است که نویسنده مقاله قصد دارد در باره موضوعی که ما نام آن را سوژه می گذاریم، صحبت کند، چون تا صحبت از مقاله می شود از خودمان می پرسیم سوژه این مقاله چیست. مثلا دو موضوع زلزله اخیر اطراف تهران و یا طرح موضوع برجام در مجلس شورای اسلامی دوسوژه ای بودند که در خصوص آن مقالات و حتی سرمقاله های زیادی نوشته شد و اظهار نظرهایی صورت گرفت که اتفاقا همین تعدد و تکثر این مقالات نشان از این دارد که هر کس در خصوص سوژه ای اندیشه و یا حرفی برای گفتن داشته باشد، می تواند بنویسد و البته ممکن است این نوشته ها چه در قالب مقاله و یا هر چیز دیگری نسبت به همدیگر ضعف و قوت هایی داشته باشند که این ضعف و قوت ها هم معمولا به همان سواد و دانش و یا گنجینه لغات نویسنده بر می گردد. گنجینه لغاتی که تنها راه دست یافتن به آن خواندن ومطالعه است.
نوشتن مهندسی کلمات به شکلی ساختارمند برای بیان یک اندیشه است
مدرس دانشکده خبر اضافه کرد: همان طور که در تعریف مقاله آمده است،این کلمات و جملاتی که از آن حاصل می شود باید یک نظمی داشته باشند و به طور ساختارمند در کنار هم قرار گرفته باشند که بتوانند دیدگاه و اندیشه ای را بیان و منتقل کنند.
باید به این موضوع هم توجه داشته باشیم که این تعریف یک تعریف کلی است و مثلا اگر قرار باشد در مورد دروغ مقاله ای بنویسیم این تعریف در باره آن صدق می کند، اما اگر همین مقاله بخواهد مقاله ای رسانه ای باشد، باید عنصری به عنوان تازگی هم بدان افزوده شود. در یک مقاله کلی در مورد دروغ می توان از احادیث، آموزه های دینی، تجارب شخصی و دیگر متونی گفت که دراین خصوص حرفی برای گفتن داشته باشند، اما وقتی قراراست همین مقاله یک مقاله ژورنالیستی شودباید عنصر تازگی هم در آن حضور داشته باشد. به طور مثال در همین مورد خاص و در باره دروغ اگر نویسنده این موضوع را هم بیان کند که مثلا: فلان رئیس جمهور طی ریاست جمهوری خود چشم در چشم مردم دروغ می گوید و نتیجه اش این می شود که دروغ در جامعه جا باز می کند، چنین مقاله ای رسانه ای و ژورنالیستی می شود.
درادامه چنین مقاله ای می توان به احادیث، آموزه های دینی، اثراتی که دروغ وبیان آن از سوی یک فرد مسئول می تواند در جامعه داشته باشد پرداخت و با استفاده از همان ابزار کلمات و چیدن معقول و منطقی آن ها در کنار هم مقاله ای را در این خصوص نوشت.
این موضوع در مقالاتی هم که شما عزیزان در روابط عمومی ها در هفته نامه، ماهنامه و یا فصلنامه خود منتشر می کنید صدق می کند و باید به الزامات آن توجه داشته باشید. بخصوص باید به موضوع تازگی ـ که یکی از ارزش های خبر است ـ توجه داشته باشید تا مقاله و یا دیگر نوشته ای که منتشر می کنید مورد توجه مخاطب قرار گیرد.
ویژگی های نوشتاری مقاله
سردبیر سابق روزنامه ایران ورزشی درادامه ویژگی های نوشتاری مقاله رابه شرح زیر بر شمرد:
ـ مقاله مانند هر تولید دیگر رسانه ای باید به زبانی ساده، شفاف و روشن نوشته شود.
ـ در نوشتن مقاله مانند هر تولید دیگر رسانه ای باید از زیاده گویی و به عنصر(ایجاز) توجه شود.
وی افزود: سعی کنید به این سه سوال کلیدی به صورت کوتاه پاسخ دهید،زیرا پاسخ این سوال ها شما را سریعتر به نتیجه می رساند و در مسیر درست نوشتن قرار می دهد:
۱٫ چرا این موضوع را انتخاب کرده ام؟ (سوژه یابی)
۲٫ قرار است چه بگویم؟ (هدف مقاله)
۳٫ ایا سوال و یا ابهامی نسبت به موضوع وجود دارد که باید پاسخ داده، یا رفع شود؟ جوانب، پیشینه و . . . ( تفکر در اطراف موضوع)
در کلاس رانندگی نمی توان شوماخر شد
دکتر توکلی با بیان این نکته که برای نویسنده شدن باید نوشت و هیچ کلاس روزنامه نگاری و هیچ کتاب یادداشت نویسی نمی تواند ما را نویسنده سازد،افزود: کلاس ها و کتاب ها فقط می توانند دانش فنی ما را درباره موثر نویسی تا حدودی افزایش دهند. اما آنچه به نویسنده شدن ما کمک می کند، نوشتن است. آموزش مقاله نویسی در کلاس در صورتی که محدود به گفت و شنود باشد، ممکن است ما را به درک شفاهی از مقاله و مقاله نویسی رهنمون سازد، لکن از آنجایی که نوشتن نیازمند تبحر نویسندگی است، باز هم باید نوشتن را در میدان عمل تعریف کرد، همانطور که حتی شوماخر نیز نمی تواند در داخل کلاس و یا از طریق کتاب آموزش رانندگی بدهد و حتما باید کلاج، دنده و فرمان را عملاً در محیط خیابان شلوغ و بزرگراه تجربه کرد، نویسندگی نیز تنها در عرصه عمل نوشتن ممکن می شود. علاوه بر داشتن حرفی برای گفتن، باید عشقی در درون باشد. باید یک ندای درونی مدام همچون خوره به جانمان افتد و ما را تشویق به نوشتن کند.
در پایان این کارگاه دکتر توکلی ضمن پاسخ دادن به سوالات شرکت کنندگان در خصوص موضوع کارگاه با آنان گفت و گو کرد.